Bipolaire stoornis is een complexe ziekte die moeilijk te begrijpen kan zijn, vooral als je er zelf nooit mee te maken hebt gehad. Het belangrijkste om te onthouden is dat bipolair een ziekte is, geen persoonlijkheidskenmerk of iets waar iemand gewoon ‘overheen’ kan komen. Dit is wat je moet weten over deze stemmingsstoornis, zodat je iemand die ermee worstelt beter kunt ondersteunen.
Wat is een bipolaire stoornis?
Bipolaire stoornis is een psychische aandoening die gekenmerkt wordt door ernstige verschuivingen in stemming en energieniveau, van periodes van veel energie en activiteit (manische episodes) tot periodes van weinig energie en activiteit (depressieve episodes). Iemand met bipolair kan zich dagenlang volledig energiek voelen, gevolgd door wekenlang extreme vermoeidheid en verdriet. Deze stemmingswisselingen kunnen aanzienlijke verstoringen in het dagelijks leven veroorzaken, waaronder beroepsproblemen, gespannen relaties en zelfs zelfmoordgedachten of -pogingen.
Symptomen van de bipolaire stoornis
Symptomen van bipolaire stoornis kunnen sterk variëren, maar enkele veel voorkomende ervaringen zijn:
- Drastische veranderingen in energie- en activiteitsniveau
- Extreme schommelingen tussen verhoogde stemmingen (manische episodes) en lage stemmingen (depressieve episodes)
- Moeite met slapen of overslapen
- Verhoogd risicogedrag en impulsiviteit
- Onvermogen om zich te concentreren
- Op hol geslagen gedachten
- Prikkelbaarheid of onverklaarbare woede-uitbarstingen
- Gevoelens van nood of agitatie
- Schuldgevoelens en/of hopeloosheid
Daarnaast kunnen mensen met een bipolaire stoornis ook een reeks cognitieve problemen vertonen, zoals moeite met het verwerken van nieuwe informatie en het nemen van beslissingen. Andere veel voorkomende symptomen zijn veranderingen in eetlust en gewichtstoename of -afname door drastische verschuivingen in eetgewoonten.
Mensen met een bipolaire stoornis kunnen vaak extreme hoogtepunten ervaren, gevolgd door intense dieptepunten die kunnen leiden tot zelfmoordgedachten of pogingen tot zelfmoord als er niet goed mee wordt omgegaan. Het is belangrijk op te merken dat de ernst van de symptomen die iemand met een bipolaire stoornis ervaart sterk kan variëren, afhankelijk van de omstandigheden en het behandelplan van de persoon in kwestie.
Manische episoden versus depressieve episoden
Manische episoden gaan vaak gepaard met een overdreven blij of opgewonden gevoel (euforie), ongewoon spraakzaam of opgewonden zijn, op hol geslagen gedachten, minder slapen dan gewoonlijk maar zich de hele dag energiek voelen, risicovol gedrag vertonen zoals uitgeven of onbeschermde seks, en zich moeilijk kunnen concentreren. Aan de andere kant worden depressieve episodes gekenmerkt door zich gedurende langere tijd verdrietig of hopeloos voelen, te veel of te weinig slapen, verlies van eetlust of te veel eten, verminderde concentratie en focus, vermoeidheid zelfs als je voldoende rust, schuldgevoelens en gevoelens van waardeloosheid.
Oorzaken en risicofactoren voor bipolaire stoornis
Bipolaire stoornis is een psychische aandoening die volgens recente schattingen ongeveer 1,4 miljoen mensen in Nederland treft. Het wordt gekenmerkt door verschuivingen in stemmingen, energieniveaus en activiteiten die dagen tot weken of zelfs maanden achtereen kunnen duren. Als jij of iemand die je kent de diagnose bipolaire stoornis heeft gekregen, is het belangrijk om de oorzaken en risicofactoren die met de aandoening samenhangen te begrijpen.
Wat veroorzaakt een bipolaire stoornis
Het is nog niet bekend wat precies de oorzaak is van de bipolaire stoornis; er zijn echter verschillende theorieën over waarom sommige mensen de aandoening ontwikkelen en anderen niet. Onderzoek suggereert dat genetica een rol speelt bij het bepalen wie bipolaire stoornis ontwikkelt; als je familie een geschiedenis van bipolaire stoornis heeft, heb je meer kans om het te ontwikkelen dan iemand zonder zo’n geschiedenis. Daarnaast kunnen bepaalde omgevingsfactoren bijdragen aan de ontwikkeling van een bipolaire stoornis, waaronder fysiek of seksueel misbruik in de kindertijd, grote stressvolle gebeurtenissen of andere traumatische ervaringen.
Risicofactoren voor een bipolaire stoornis
Naast genetische en omgevingsfactoren zijn er ook bepaalde levensstijl-risicofactoren voor het ontwikkelen van een bipolaire stoornis. Deze omvatten onvoldoende slaap (minder dan 6 uur per nacht), misbruik van middelen (vooral stimulerende middelen zoals cocaïne of amfetaminen), chronische stress/angst/depressie, trauma/PTSD (posttraumatische stressstoornis), slechte voeding/voedingstekorten, blootstelling aan verontreinigende stoffen/toxines (zoals meeroken), en bepaalde medicijnen (zoals steroïden). Naast deze levensstijlrisico’s kunnen sommige medische aandoeningen je risico op het ontwikkelen van een bipolaire stoornis vergroten – zoals schildklierproblemen of hersenletsel.
Inzicht in de oorzaken en risicofactoren van een bipolaire stoornis kan je helpen stappen te ondernemen om je symptomen te beheersen en je algehele welzijn te verbeteren. Hoewel het misschien niet mogelijk is om te voorkomen dat je deze aandoening helemaal ontwikkelt, kan het maken van gezonde levensstijlkeuzes gunstig zijn bij het minimaliseren van je risico en je helpen om op je eigen voorwaarden te leven.
Behandelingsmogelijkheden
Behandelingsopties variëren afhankelijk van de behoeften van het individu, maar omvatten over het algemeen medicatie zoals antidepressiva en antipsychotica in combinatie met therapie zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) of dialectische gedragstherapie (DBT). Het is belangrijk om op te merken dat herstel van een bipolaire stoornis mogelijk is met passende behandelplannen die specifiek voor elke betrokkene zijn afgestemd. Steun hebben van familie en vrienden is ook essentieel voor het beheersen van de symptomen van een bipolaire stoornis.
Hoe omgaan met het leven terwijl je leeft met een bipolaire stoornis
Leven met een bipolaire stoornis kan voor veel mensen een moeilijke ervaring zijn, omdat het vaak gekenmerkt wordt door extreme verschuivingen in stemming en gedrag. Het kan overweldigend zijn om dagelijks met de symptomen van een bipolaire stoornis om te gaan, maar er zijn enkele nuttige tips die je kunnen helpen met het leven om te gaan terwijl je met de aandoening leeft.
1. Zoek steun
Het is essentieel om een steunsysteem te hebben bij het omgaan met een bipolaire stoornis. Dit kunnen familieleden zijn, vrienden, of zelfs professionele hulp zoals therapeuten of adviseurs. Iemand hebben die je toestand begrijpt en bereid is te luisteren wanneer dat nodig is, kan een enorm verschil maken in hoe je het leven van dag tot dag aanpakt.
2. Gezonde gewoonten aannemen
Het hebben van een gezonde routine helpt je stemmingen stabiel te houden door structuur en consistentie te bieden gedurende de dag. Regelmatige gewoonten aannemen zoals sporten, goed eten, voldoende slapen, en alcohol en drugs vermijden kan helpen om episodes van manie of depressie die door je aandoening kunnen ontstaan te verminderen. Probeer bovendien elke dag tijd te nemen voor activiteiten die vreugde in je leven brengen, zoals lezen of wandelen in de natuur.
3. Beoefen mindfulness technieken
Het aanleren van mindfulness technieken zoals meditatie en diepe ademhaling kan heel heilzaam zijn voor het omgaan met een bipolaire stoornis. Het regelmatig beoefenen van deze technieken helpt om de geest te richten op het huidige moment in plaats van je zorgen te maken over dingen die in de toekomst kunnen gebeuren of stil te staan bij dingen uit het verleden. Dit helpt gedachten en gevoelens die met de bipolaire stoornis samenhangen te stabiliseren, zodat ze niet overweldigend of onbeheersbaar worden.
Leven met een bipolaire stoornis vereist geduld en begrip van zowel jezelf als je omgeving, maar het hoeft niet te betekenen dat je de hele tijd in angst of wanhoop moet leven. Door gezonde gewoonten aan te nemen, ondersteunende mensen in je leven te vinden, en regelmatig mindfulness technieken te beoefenen, zul je merken dat je beter uitgerust bent om het leven aan te kunnen terwijl je leeft met een bipolaire stoornis.
Conclusie
Bipolaire stoornis is een ernstige ziekte die wereldwijd veel mensen treft; het hoeft echter niemands leven te bepalen als hij of zij een effectieve behandeling krijgt. Met de juiste combinatie van medicatie en psychotherapie, afgestemd op ieders behoeften – samen met begrip en steun van naasten – kunnen mensen met een bipolaire stoornis een vol leven leiden zonder de slopende effecten ervan. Als je iemand kent die leeft met een bipolaire stoornis, geef hem of haar dan niet-oordelende steun wanneer dat nodig is! Het kan het verschil maken in hun levenskwaliteit!
